به نام خداوند جان وخرد

 

مقدمه 

آلرژی غذایی در طی قرون مختلف به یکی از نگرانی های اصلی انسان تبدیل شده و بسیاری از پزشکان در رابطه با آن هشدار داده اند. مثلا ابن سینا اعلام کرد که گیاه بنشن می تواند عامل ایجاد سردرد و حملات در افراد مبتلا به آسم باشد.  

دانستن واقعیت ها در رابطه با آلرژی غذایی یک امر بسیار مهم می باشد، چون برداشت اشتباه در این رابطه می تواند باعث محرومیت افراد از بعضی غذاها شود و حتی تا مرگ پیش برود.

‍ تعریف 

آلرژی غذایی یک نوع پاسخ ایمنی است که در اثر مصرف مکرر غذای خاص بوجود می آید و می تواند تهدید کننده سلامتی باشد. این اثر به علت حمله سیستم ایمنی بدن به پروتئین های غذایی (که در شرایط عادی بی ضرر هستند) اتفاق می افتد.  

آنافیلاکسی ناشی از غذا یک واکنش آلرژیک جدی است که به صورت ناگهانی آغاز می شود و ممکن است حتی منجر به مرگ شود.  

نکته قابل توجه این است که فقط در صورتی می توانیم واژه "آلرژی غذایی" یا "حساسیت شدید غذایی" را استفاده کنیم که سیستم ایمنی واکنش ناسازگاری نسبت به غذا نشان دهد. 

‍ علائم 

  

از جمله علائم آلرژی می توان به موارد زیر اشاره کرد: 

کهیر و اگزما 

قرمزی پوست یا جوش 

خارش یا سوزش یا احساس خارش در دهان 

التهاب صورت، زبان یا لب 

استفراغ و اسهال 

درد و گرفتگی شکمی 

سرفه یا خس خس کردن 

سرگیجه و سبکی سر 

التهاب گلو و تارهای صوتی 

سختی در تنفس 

عطسه و آبریزش بینی 

علائم آلرژی غذایی ممکن است در بین افراد مختلف و حتی در یک فرد در زمان های مختلف متفاوت باشد که علت این تفاوت ها به درجه حساسیت، مدت زمان شروع آلرژی، محل و مقدار غذای خورده شده برمی گردد. 

عوامل به وجود آورنده و غذاهای محرک 

آلرژن های اصلی غذایی 

  

در حالی که بیش از 160 نوع غذا می تواند باعث واکنش های آلرژیک در افراد شوند، 8 ماده غذایی به عنوان اصلی ترین آلرژی های غذایی معرفی شده اند که عامل بیش از 90 درصد آلرژی های غذایی می باشند. این مواد عبارت اند از: 

    1. شیر 

    2. تخم مرغ 

    3. ماهی 

    4. سخت پوستان و نرم تنان صدف دار 

    5. آجیل های درختی 

    6. بادام زمینی 

    7. گندم 

    8. دانه سویا

در این بین شیر، تخم مرغ و بادام زمینی عامل اصلی واکنش های غذایی در کودکان به حساب می آیند و بادام زمینی، آجیل های درختی و غذاهای دریایی عامل اصلی واکنش ها در نوجوانان و بالغین محسوب می شوند. 

امروزه کنجد هم به عنوان یک نگرانی نو ظهور در رابطه با آلرژی های غذایی مطرح است.

البته باید این نکته را هم در نظر گرفت که مهم ترین آلرژن های غذایی در کشور های مختلف متفاوت هستند که این موضوع به تاثیرات متقابل عوامل ژنتیکی، فرهنگی و عادات غذایی (از جهت در معرض عوامل آلرژی زا قرار گرفتن در سال های اولیه زندگی) برمی گردد.

نکته دیگر اینکه آلرژی به گندم با بالارفتن سن کاهش می یابد.

اما آلرژی به بعضی مواد مثل گوجه فرنگی، مغزیجات، تن ماهی و پرتقال با افزایش سن افزایش می یابد که البته این ممکن است ناشی از تغییر رژیم غذایی باشد.

اکثر آلرژی های غذایی بعد از حدود 3 سال به تدریج بهبود پیدا می کنند، اما آلرژی به شیر گاو در 25-20 درصد بیماران تا دوران بلوغ ادامه پیدا می کند.

رایج ترین آلرژن غذایی در ایران گوجه فرنگی است، چون خیلی زود به عنوان غذا به بچه ها داده می شود و در تهیه سوپ برای نوزادان کاربرد دارد.

در فرانسه، ژاپن، استرالیا و اسپانیا تخم مرغ به عنوان رایج ترین آلرژن غذایی معرفی شده است.

گردو که به طور معمول در دنیا آلرژن رایجی نیست به علت مصرف بالا در بین ایرانیان به عنوان یک آلرژن رایج محسوب می شود و در مقابل بادام زمینی که یک آلرژن غذایی رایج در دنیاست در ایران شیوع بسیار کمی دارد که علت آن مصرف کم آن در ایران است.

شیوع

مطالعات نشان می دهد یک سوم افراد بالغ مبتلا به آلرژی غذایی هستند، در صورتی که تخمین زده شده آلرژی غذایی تنها حدود کمتر از 2 درصد جمعیت و حدود 8-4 درصد کودکان را درگیر می کند. به عبارتی می توان گفت در یک کلاس درس 25 نفری حداقل یک دانش آموز مبتلا به نوعی آلرژی غذایی است. حدود 30 درصد از کودکان مبتلا به آلرژی غذایی یک آلرژی ترکیبی دارند، یعنی به چند نوع غذا آلرژی دارند.

تشخیص

از آنجایی که آلرژی های غذایی می توانند از رشد کودک جلوگیری کند و حتی تهدید کننده زندگی باشد، تشخیص و درمان به موقع آن ها از اهمیت زیادی برخوردار است.

تشخیص آلرژی غذایی ممکن است کار خیلی سختی نباشد، مثلا هنگامی که یک فرد هر دفعه که یک ماده غذایی خاص را مصرف می کند دچار علائم آلرژی می شود.

اما از آنجایی که ممکن است دلایل مختلفی برای بیماری های مرتبط با غذا وجود داشته باشد، بهتر است فردی که دچار علائم می شود حتما با یک متخصص آلرژی مشورت کند.

‍ برای تشخیص نوع آلرژن ابتدا پزشک شرح حال کاملی برای مشخص شدن غذای مشکوک، مقدار غذای خورده شده که سبب ایجاد علائم آلرژی شده، زمان بین مصرف غذا و گسترش علائم از فرد می گیرد.انجام معاینه فیزیکی کامل و بعضی تست های آزمایشگاهی و نیز یادآوری غذاهای خورده شده روزانه می تواند در تشخیص آلرژی کمک کند. رژیم های غذایی حذفی  هم در تشخیص و هم در درمان آلرژی غذایی استفاده می شوند.

‍ در این روش، غذاهای مشکوک برای چند هفته از رژیم غذایی فرد به طور کامل حذف یا محدود می شوند تا معین شود که علائم درحال پیشرفت از بین می روند یا نه.

این نوع رژیم ها برای جلوگیری از سوتغذیه حتما باید تحت نظارت پزشکی باشد.

دو نوع تست خونی Prick-skin testing radioallergosorbent) و enzyme(linked immunosorbent assay  و یک نوع تست پوستی هم می تواند به تشخیص آلرژی غذایی کمک کند.

درمان

ظهور علائم بعد از خوردن غذا ممکن است نشانه یک آلرژی غذایی باشد و فرد باید از مصرف غذاهایی که باعث این علائم می شود پرهیز کند.

به افراد در معرض و یا مبتلا به آلرژیهای غذایی باید خواندن برچسب غذاها و اجتناب از مصرف غذاهای خطر ساز را آموزش داد. همچنین باید در رابطه با مواقعی که ممکن است به صورت تصادفی غذای خطر ساز را مصرف کنند آموزش داد.

افراد مبتلا به آلرژی غذایی شناخته شده باید به محض شروع علائم در هنگام یا بعد از خوردن غذا، فورا درمان را آغاز کنند و در صورت پیشرفت علائم به نزدیکترین اورژانس مراجعه کنند.

‍ بعضی از این روش ها عبارت اند از :

Oral immunotherapy(OIT)

Sublingual immunotherapy(SLIT)

Epicutaneous immunotherapy (EPIT,or skin patch)

در واقع در حال حاضر تنها درمان موثر برای آلرژی غذایی، اجتناب از مصرف غذاهای آلرژن یا به عبارتی استفاده از رژیم های حذفی است.

این نوع رژیم باید با محاسبه توانایی فرد برای تحمل غذاهای خطرساز، جلوگیری از بروز سوتغذیه و همینطور راحت بودن پیروی از رژیم و سایر عوامل تنظیم شود.یک فرد با سابقه آلرژی غذایی باید پیش از هر بار مصرف مواد غذایی، برچسب روی آنها را بررسی کند.

هم چنین هنگام مصرف غذا در رستوران ها یا مهمانی ها از ترکیبات موجود در آن ها اطلاع حاصل کند تا با خاطری آسوده از خوردن غذای خود لذت ببرد.

این افراد باید برای مواقعی که ممکن است به طور تصادفی مقداری غذای خطر ساز مصرف کنند، آمادگی داشته باشند، در غیر اینصورت ممکن است دچار واکنش های شدید آنافیلاکسی و حتی مرگ شوند.

یکی از راه های کمک کننده به کنترل آلرژی غذایی در این موارد سرنگ های محتوی اپی نفرین موجود در داروخانه ها هستند که استفاده از آنها بسیار آسان است و فرد می تواند به راحتی آن را برای خودش تزریق کند.

فردی که سابقه واکنش های آلرژیک دارد ترجیحا باید یکی از این سرنگ ها را همراه خود داشته باشد.یکی دیگر از مواردی که می تواند به کنترل واکنش های ملایم کمک کند استفاده از آنتی هیستامین های خوراکی است.

 

 

 

---